Litery i głoski, nic trudnego

• Znamy już polski alfabet i wiemy, że składa się z 32 liter.

  a, ą, b, c, ć, d, e, ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m, n, ń, o, ó, p, r, s, ś, t, u, w, y, z, ź, ż.

  Literę możemy napisać i zobaczyć, jest więc znakiem graficznym. Jeden znak odpowiada jednej literze. Litera jest najmniejszą, niepodzielną częścią wypowiedzi pisemnej.

  Głoska natomiast jest dźwiękiem, czyli tym co słyszymy lub mówimy. Głoska jest najmniejszym, niepodzielnym dźwiękiem, który można wyodrębnić.

  
  W wyrazie: „dom” są:

  3 litery: d-o-m

  oraz 3 głoski: d-o-m.

  Wyraz „dom” zapisujemy tak jak słyszymy. Każdą literę słyszymy jako oddzielny dźwięk.

   

  Podobnie jest w słowie: „pasek” - ilość liter jest równa ilości głosek.

  5 liter: p-a-s-e-k

  5 głosek: p-a-s-e-k.

   

  Nie zawsze jednak jednej głosce odpowiada jedna litera. Niektóre litery łączą się w pary i tworzą dwuznaki, składające się z dwóch liter, ale wymawiane są jako jeden dźwięk. Są to:

  rz, cz, sz, ch, dź, dż, dz.

  Przykładem wyrazu, w którym liczba liter różni się od ilości głosek jest słowo „rzeka”

  mamy tutaj 5 liter: r-z-e-k-a

  głoski są 4: rz-e-k-a

   

  Sprawdźmy jak prezentuje się Szczecin.

  liter jest 8: S-z-c-z-e-c-i-n

  głosek mamy 6: Sz-cz-e-c-i-n

   

  Trochę zamieszania przy głoskowaniu może narobić „i”. W wyrazie Szczecin Jeżeli w wyrazie „i” znajduje się pomiędzy dwiema spółgłoskami - „c” oraz „n”. W takiej sytuacji „i” jest samodzielną głoską.

  Podobnie jest w wyrazach: pilot, telewizor czy lotnisko. W tych przykładach „i” stoi pomiędzy spółgłoskami i każda litera w tym zestawie jest oddzielną głoską. „I” dodatkowo zmiękcza poprzedzającą ją spółgłoskę. Litera „i” stanowi samodzielną głoskę również na początku i końcu wyrazu. Na przykład: Irena czy zasnęli.

  Jeżeli natomiast „i” znajduje się w wyrazie pomiędzy spółgłoską a samogłoską, wówczas nasze „i” również zmiękcza poprzedzającą ją spółgłoskę, ale nie tworzy oddzielnej głoski.

  Na przykład: miotła. W tym wyrazie litera „i” zajmuje miejsce pomiędzy spółgłoską „m” a samogłoską „o”. „I” zmiękcza poprzedzającą ją spółgłoskę i nie stanowi samodzielnej głoski.

  Miotła: m-i-o-t-ł-a – 6 liter

  mi -o-t-ł-a – 5 głosek

  Możemy zapamiętać tę zasadę jako konkurencję dla „i” innej samogłoski. Gdy w wyrazie po „i” stoi inna samogłoska, „i” łączy się z poprzedzającą ją spółgłoską i razem tworzą głoskę. Tylko „i” jest taka grymaśna. Innym samogłoskom sąsiedztwo pozostałych samogłosek nie przeszkadza.

  Jeszcze kilka przykładów z grymaśnym „i”:

  
  poniedziałek

  liczymy litery: p-o-n-i-e-d-z-i-a-ł-e-k - 12 liter

  teraz głoski: p-o-ni-e-dzi-a-ł-e-k – 9 głosek. W tym przykładzie oprócz głoski „ni” mamy jeszcze jedną rozbudowaną głoskę składającą się z trzech liter – dwuznak „dz” oraz „i” - „dzi” Takie combo trzyliterowe ;)

   

  kocięta

  7 liter – k-o-c-i-ę-t-a

  6 głosek – k-o-ci-ę-t-a

   

  Może jakiś dłuższy wyraz: spostrzegawczość

  l6 liter: s-p-o-s-t-r-z-e-g-a-w-c-z-o-ś-ć

  14 głosek: s-p-o-s-t-rz-e-g-a-w-cz-o-ś-ć

   

  W tym słowie występują dwa dwuznaki.

   

  Na koniec podchwytliwie: cienkopis

  litery: c-i-e-n-k-o-p-i-s – 9 liter

  głoski: ci-e-n-k-o-p-i-s – 8 głosek. A dlaczego inaczej potraktowaliśmy pierwsze „i” w stosunku do drugiego? Przypominamy: „i” stojące po spółgłosce, a przed samogłoską nie tworzy oddzielnej głoski, natomiast „i” stojące pomiędzy spółgłoskami jest pełnoprawną głoską.

   

  Jeśli chcesz przypomnieć sobie czym są samogłoski, a czym spółgłoski, obejrzyj nasz film o tym materiale: https://audio-bajki.pl/bajki-edukacyjne/item/245-samogloski-i-spolgloski-wszystko-co-najwazniejsze